Het eiland van de democratie…of toch niet?

Salam!

Hoe is het? Alles goed in Nederland?
Allereerst: excuses dat jullie zo lang niets van ons gehoord hebben! We zijn erg druk geweest met reizen de afgelopen weken en het vinden van internet (en al helemaal internet dat een beetje snel is) is niet zo gemakkelijk… Maar we zijn jullie zeker niet vergeten hoor ;).

Bij deze eerst nog onze laatste blog over Kirgizië, geschreven op het vliegveld in Tashkent, Oezbekistan, waar we 11 uur moesten wachten op onze vlucht naar Delhi. Hoewel we inmiddels alweer vier weken in India zijn, leek het ons toch erg leuk om jullie deze blog nog voor te leggen, vol met weetjes over de cultuur, geschiedenis, politiek en economie van dat bijzondere en onbekende land, Kirgizië…

--
Kirgizië, ‘het eiland van de democratie’ en ‘het nieuwe Zwitserland’, maar voor ons helaas ook ‘het land zonder warm water gedurende de maand mei’, ‘het land met het gebrekkige voedselaanbod’ en ‘het land van de indirecte communicatie’… en vooral ook ‘het land zonder straatverlichting, zonder functionerende politie en met willekeurige misdaden en mensonterende tradities zoals bride kidnapping’. Zittend op Tashkent Airport (Oezbekistan) in de museumachtige hal die bedoeld is voor transit vluchten (we moeten 11 uur wachten op onze vlucht naar Delhi, zonder eten en vertier, met één kleine duty free shop, die alleen wodka en sigaretten verkoopt), hebben wij voldoende tijd om weer een uitgebreide blog te schrijven, over alles wat we geleerd en gezien hebben over het interessante en bijzondere Kirgizië…het land waar vele Westerlingen überhaupt nog nooit van gehoord hebben!

Ten tijde van de Arabische lente verscheen er een artikel in het NRC over de laatste dictators in de wereld. Volgens dit artikel behoorden ‘dictators’ zo onderhand tot een bedreigde, eh, diersoort in de wereld (gezien de beesten die het zijn!). Het NRC vervolgde met een profielschets van de laatste dictators in de wereld…Opvallend vonden wij destijds (de Kirgizië plannen waren toen nog niet in beeld), dat Centraal-Azië wel erg ‘goed’ vertegenwoordigd was in dit rijtje. Kirgizië, het kleine, dunbevolkte landje dat als enige land ter wereld (!) zowel een Amerikaanse als een Russische legerbasis herbergt, stond hier niet tussen…Kirgizië is namelijk de enige democratie in Centraal-Azië!

Liggend tussen het communistische China en de andere drie, dictatoriale, ‘Stans’ (Kazachstan, Oezbekistan en Tajikistan) werd Kirgizië eens veelbelovend ‘het eiland van de democratie genoemd’. Kirgizië heeft geen dictator, maar een president die gekozen is door het volk, heeft een heuse oppositie en kent verschillende soorten media… Maar of Kirgizië nu wel echt zo democratisch is?

Een kijkje in de geschiedenis: In 1825 werd de stad Bisjkek gesticht, om in 1862 overgenomen te worden door Lenin en zijn Sovjet-kameraden. Het land werd communistisch. Waar sommige Kirgizische regio’s zich vrijwillig overgaven, is er in andere regio’s wel degelijk verzet geweest. Tijdens opstanden zijn er zo’n 120.000 mensen vermoord, terwijl 120.000 anderen naar China vluchtten (op een bevolking van 768.000). In 1926 werd Kirgizië echter pas ‘Kirgizië’, nadat Stalin besloten had om Centraal-Azië in verschillende landen op te delen, wat nu als een van de bronnen van de onrusten tussen de volkeren van de Stans wordt gezien. Oezbekistan kreeg bijvoorbeeld veel monumentale schatten toegewezen en de grenzen werden zonder de inachtneming van de verschillende volkeren getrokken, waardoor mensen in de ‘verkeerde’ landen eindigden of zelfs zonder land achterbleven (zoals de Dungans waar wij eerder over vertelden). De jaren ’30 stonden echter weer in het teken van Kirgizische opstanden. Gedurende die periode vond er ook een gruwelijke massamoord plaats, ook wel ‘het geheim van Kirgizië’ genoemd: tijdens een nacht in 1937 werd het gehele Sovjet-Kirgizische bestuur (140 mensen) van een lokale stad opgehaald, buiten de stad gebracht, vermoord en gezamenlijk begraven (waar in de jaren ’80 een skioord overheen gebouwd werd). Niemand wist wat er precies gebeurd was, totdat een van de getuigen, die geheimhouding had moeten zweren, op zijn sterfbed zijn dochter vertelde over de moord. De dochter besloot te wachten tot de perestrojka. Pas na de onafhankelijkheid in 1991 werden de lichamen gevonden en opnieuw begraven, gesponsord door Kirgizië’s beroemde en enige schrijver, wiens vader zich waarschijnlijk onder de slachtoffers bevond.

In 1991 werd Kirgizië onafhankelijk. Ondanks de moorden en de onderdrukking, dragen de Kirgiziërs, in tegenstelling tot de voormalige Oost-Europese Sovjet staten, de Sovjet Unie een warm hart toe. Ook de studenten praatten vol overtuiging over het feit dat het leven ‘beter’ was gedurende de Sovjet-Unie. Vika, de Kirgizische PhD-student uit Italië wiens appartement wij huurden, vertelde ons: ‘Pas toen ik in Europa ging studeren hoorde ik dat Kirgizië onderdrukt en overheerst was. Dat was een hele vreemde eye-opener voor mij. De meeste Kirgiziërs die logisch nadenken zijn vooral blij geweest met de Sovjet Unie’. En logisch, de Sovjet Unie veranderde het nomaden-bestaan van de Kirgiziërs in een heuse samenleving. Een goed educatiesysteem werd opgezet, medische zorg was verkrijgbaar, men had werk en te eten, kind huwelijken werden afgeschaft onder het mom van gelijkheid tussen mannen en vrouwen (en het idee dat vrouwen moesten studeren en werken) en de producten waren betaalbaar. Ook alle huidige scholen, huidige infrastructuur en vrijwel alle gebouwen in Bisjkek en omstreken, heeft het land aan de Sovjet-Unie te danken. Van (massa)moorden heeft men niet gehoord, hoewel die volgens de boeken dus wel degelijk plaats hebben gevonden. Vika: ‘Ze stuurden Oost-Europeanen natuurlijk naar de periferie. Maar ja, wij ZIJN de periferie, dus er valt weinig te sturen’. Toch horen we ook hier gemengde verhalen over. Een enkele student vertelt hele andere verhalen over vermogende grootouders die naar Siberië verbannen zijn.

Het leven gedurende de Sovjet-tijden was dus beter, volgens vele studenten (hoewel anderen de Kirgizische democratie fel verdedigen ;)): sinds haar onafhankelijkheid zijn de prijzen omhoog geschoten (inflatie van soms wel 200% per jaar!!!), balanceert Kirgizië tussen drie grootmachten die graag baasje willen spelen over Centraal Azië (de V.S., Rusland en China) en is het leven voor velen (voornamelijk voor de generatie die gewend was om op de overheid te leunen voor levensonderhoud) een stuk moeilijker geworden.

Ook onze observatie dat de Russen het moeilijk lijken te hebben in Kirgizië, klopt. De Russen in Bisjkek zien er over het algemeen arm, ongezond, ouderwets, ongelukkig en slecht gekleed uit (en worden door de Kirgiziërs als ‘dom’, ‘achterlijk’ of in nog minder vriendelijke termen omschreven ;)). Deze Russen zijn voor de ‘echte’ Russen namelijk helemaal geen Russen, maar Kirgiziërs. Voor de Kirgiziërs, daarentegen zijn alle Russen gewoon Russen, ongeacht de tijd die zij al in Kirgizië doorgebracht hebben.

Het feit dat de Russen zo zijn en er zo uitzien, komt niet alleen voort uit het feit dat Russen er over het algemeen niet zo fris, fruitig en vrolijk uitzien ;), maar is een gevolg van het groeiende nationalisme dat Kirgizië sinds haar onafhankelijkheid kent. Vriendjespolitiek tussen de Russen tijdens de SU werd vriendjespolitiek tussen de Kirgiziërs na de onafhankelijkheid. Nu hadden de Kirgiziërs het voor het zeggen!

Ondanks moderne ontwikkelingen, de markteconomie en het feit dat vrijwel alle kleding en andere producten uit China of Turkije geïmporteerd worden, is het Kirgizische nationalisme de afgelopen jaren sterk gestegen. Waarom? Het antwoord is simpel: omdat een democratie kennelijk toch nog niet zo gemakkelijk is. Vier presidenten, opstanden en twee revoluties later (en dat voor een staat die jonger is dan wij zijn!) is Kirgizië het land zoals wij het meegemaakt hebben.

Na de onafhankelijkheid in 1991 kwam president nummer 1 aan de macht. Deze meneer, momenteel professor aan een universiteit in Rusland, deed het in eerste instantie erg goed en schijnt erg intelligent te zijn. Hij zorgde er onder andere voor dat Kirgizië het eerste voormalige Sovjetland was met een eigen munteenheid en dat zich als eerste bij de WTO aansloot. MAAR: de familie van president nummer 1 was minder goed voor het ‘jonge’ land en begon aan hem te trekken om op verschillende posities geplaatst te worden. Vanaf die tijd ging het bergafwaarts, wat leidde tot veel onvrede en uitmondde in de eerste revolutie in 2005. President nummer 1 maakte plaats voor president nummer 2, die weliswaar niets slechts deed voor zijn land, maar ook niets goed. In tegenstelling tot zijn luie vader, maakte de zoon van president nummer 2 goed gebruik van zijn bekende papa. Zo richtte hij bijvoorbeeld een bank op (of nam deze over, dat weten we niet zeker) om vervolgens de pensioengelden in eigen zak te steken en de ontwikkelingsgelden bedoeld voor industrie in zijn eigen ‘industrie’ (oftewel ‘zijn bank’) te ‘investeren’. In 2010 was het dan ook tijd voor revolutie nummer 2. Collega’s op onze school vertelden over scherpschutters op de daken van de gebouwen en de foto’s van die tijd lijken vreemd en onwerkelijk. Foto’s met bloed, doden en gewonden voor de winkeltjes en gebouwen waar wij iedere dag langslopen, alsof het gisteren was! Studenten wisten ons te vertellen dat de revolutionairen voornamelijk uit werklozen bestonden en gefinancierd werden door de oppositie (in het geheim uiteraard ;)). President nummer 2 hield het dan ook voor gezien en vluchtte met zijn familie naar Wit-Rusland (een van de andere dictaturen uit het NRC-artikel). Na deze revolutie volgde een interim regering, geleid door een voormalig consul die haar talen sprak, connecties had en het land wist te stabiliseren. Hoewel zij niet aan wilde blijven als president, hebben haar verdiensten ervoor gezorgd dat veel Kirgiziërs heilig geloven dat ‘vrouwelijk leiderschap’ de sleutel tot een goede toekomst voor Kirgizië zal zijn (girl power :)!). In 2011 deed president nummer 4 zijn intrede. Hoewel het nog niet duidelijk is wat deze man voor het land zal betekenen, heeft hij 2012 uitgeroepen tot het jaar van de ‘vriendschap tussen nationaliteiten’.

Hoewel Kirgizië met overtuiging een multiculturele samenleving genoemd kan worden, is het namelijk helemaal geen koek en ei tussen deze nationaliteiten. Na de revolutie in 2010, gevoed door het groeiende nationalisme en op zichzelf een voedingsbodem voor verder groeiend nationalisme, daalde het aantal nationaliteiten in Kirgizië van 80 naar ongeveer 60. Vooral veel Oezbeken ontvluchten het land.
Waar Geert Wilders in Nederland de aanhangers van de Islam tot zijn zwarte schaap heeft benoemd, zijn de Oezbeken de doorn in het oog van menig Kirgiziër. Waar het Noorden van Kirgizië (dus o.a. Bisjkek) moderner genoemd kan worden, is het Zuiden van Kirgizië nog veel traditioneler. In Osh, de tweede stad van Kirgizië, braken in 2010, vlak na de revolutie, rellen uit. In vijf dagen stond de halve stad in brand, waren 200 mensen dood en 200,000 mensen gevlucht, onder wie vrouwen en kinderen. De getroffen groep bestond uit Oezbeken, hoewel de Oezbeekse overheid haar grenzen sloot na de helft van de vluchtelingen binnen gelaten te hebben. Boze tongen (of misschien eerder ‘slimme tongen’) beweren dat de rebellen opgestookt zijn door de lokale Kirgizische elite. Om de gemoederen tussen de Kirgiziërs onderling te bedaren (het Zuiden wil onafhankelijk worden), zou de lokale elite in Osh de pijlers op de welvarende Oezbeken gericht hebben. Waarom waren zij, de Oezbeken, wel rijk, terwijl het de Kirgiziërs in eigen land niet lukte? Deze uitleg van de gebeurtenissen wordt ondersteund door het feit dat de huizen van sommige prominente Oezbeken (diegenen met goede relaties met de Kirgiziërs) onaangetast tussen de smeulende hopen stonden…
Twee jaar later is het Noord-Zuid conflict nog steeds niet opgelost. Sommige van onze studenten vrezen een burgeroorlog. Een burgeroorlog die het eind van Kirgizië’s moeizaam opgebouwde markteconomie en stabielere politieke situatie zou betekenen. President nummer 1 en 2 kwamen weliswaar uit het Zuiden, maar voor de Zuiderlingen is dit niet genoeg: president nummer 3 en 4 zijn immers Noorderlingen en zijn al (!) zo’n 2 jaar aan de macht, zonder iets te bereiken…terwijl het tegendeel bewezen lijkt te zijn door het feit dat president 3 vele internationale prijzen heeft gewonnen voor haar verdiensten, terwijl president nummer 4 pas net aan de macht is. Zoals een van onze studenten samenvatte: ‘kennelijk is regionale afkomst belangrijker voor hen dan daadwerkelijke competenties’.

Ook de sfeer in het land zelf is niet wat je je bij een democratie voorstelt. Hoewel het altijd moeilijk is om in te schatten in hoeverre je bang gemaakt wordt en in hoeverre je echt bang behoort te zijn, hebben wij best veel angsten gekend in Bisjkek. Onze (vrouwelijke) studenten mochten na het donker niet meer alleen over straat, tenzij zij per taxi vervoerd werden, straatverlichting was er (behalve in de hoofdstraten) niet en de politie stond erom bekend dat je je voor iedere misdaad vrij kon kopen…als ze je al te pakken kregen, aangezien omkopen ook op de politie academie alledaagse kost was. Studenten vertelden over willekeurige aanvallen en moorden op straat of op markten en zodra we ergens naartoe wilden waar veel Kirgiziërs waren, drukte onze school ons op het hart dat we dat eigenlijk niet alleen konden doen aangezien Westerlingen als rijke en gemakkelijke prooien gezien worden. Hoewel we ons hier in het algemeen weinig van aan getrokken hebben, was de sfeer op straat erg grimmig ’s avonds, en durfden we na een uurtje of half tien niet meer met openbaar vervoer naar huis. Hoewel je al die waarschuwingen als nuchtere Nederlander eigenlijk maar onzin vindt, houd je er tot op bepaalde hoogte toch rekening mee (beter safe than sorry ;)) en maakt dat ’s avonds een biertje drinken met andere vrijwilligers toch een stuk minder spontaan en leuk…

Ondertussen lijkt Kirgizië het wannabe vriendje van alle partijen op het internationale speelveld. Zoals we al eerder schreven is Kirgizië het enige land met een Amerikaanse én Russische legerbasis, terwijl de Fergana vallei (in Kirgizië, Oezbekistan en Tajikistan) extremistische metgezellen van de Taliban herbergt (die ook daadwerkelijk in Afghanistan meegevochten hebben met Bin Laden). Ondertussen is de drugsbaron van Osh (pardon, ‘burgemeester’) druk aan het onderhandelen m.b.t. een spoorlijn van China naar Iran, die via Osh zal lopen en de lokale drugshandel veel goed zal doen; een onderhandeling die mogelijk leidt tot een ijzeren gordijn tussen Kirgizië en Kazachstan en Rusland, aangezien de laatste twee het gek genoeg niet helemaal eens zijn met dit plan…

Het Kirgizië dat wij bezochten bestond dan ook uit trotse, nationalistische, doch vriendelijke mensen, grote verschillen tussen de Russen en Kirgiziërs (als Kirgiziër mag je best een Russische scharrel hebben, maar trouwen doe je met een Kirgiziër!), ontevredenheid over de immer stijgende prijzen en met hoop voor de toekomst. Kirgizië hoopt op drie bronnen te kunnen bouwen: toerisme, drinkwater en hydro power. Ook is er in Kirgizië goud aangetroffen, geëxploiteerd door de Canadezen, aangezien de Kirgiziërs zelf de middelen niet hebben. Het land heeft een flat taks van 18%, wat voor een groot gedeelte van de bevolking nog steeds betekent dat zij nauwelijks iets over houden om van rond te komen. Mensen geloven in de economische ontwikkelingen, in hun democratie en in de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Laten we hopen dat deze wilskracht de angst voor een burgeroorlog overwint.

Is Kirgizië een democratie? Het antwoord blijkt niet zo eenvoudig, net als andere dingen in de Kirgizische cultuur, zoals jullie in onze vorige blogs gelezen hebben. Een bijzondere ervaring was Kirgizië in ieder geval. Het doorbrengen van tijd in een land dat zo onbekend is, in een geografische regio die weinig aan bod komt in de media en tussen leerlingen voor wie wij daadwerkelijk een klein verschil hebben kunnen maken (zoals ze ons zelf vertelden). Het afscheid van Bisjkek was voor ons dan ook gehuld in verschillende gevoelens en sentimenten. Zo vonden we het moeilijk om afscheid te nemen van de studenten en zijn we erg dankbaar voor alles wat we hebben mogen zien en hebben mogen leren. We waren onszelf er echter ook heel erg van bewust dat we zelf niet zouden willen leven in een land dat zich zoveel moderner voordoet dan het daadwerkelijk is en waar, wanneer de zon ondergaat, niet alleen het natuurlijke licht maar ook alle gevoelens van onderling vertrouwen en veiligheid verdwijnen.

--

Tot zover onze laatste Kirgizië blog!

Excuus voor het (alweer) veel te lange verhaal en hopelijk zien we jullie zo meteen terug bij onze eerste India blog ;)!

Marius en Wendela